|
|
E L S A L V A D O R |
|
|
El Salvador is het kleinste en dichtstbevolkte land in Midden-Amerika. Het land bestaat uit twee lange bergketens (gematigd klimaat), een hoogvlakte (subtropisch klimaat) en een lage kustvlakte (tropisch klimaat). El Salvador ligt dikwijls in de baan van tropische stormen en orkanen.
El Salvador wordt door vele indianenvolkeren bewoond: onder hen de Pipil, die aan de Maya's verwant zijn.
Politiek
In 1839 vielen de Verenigde Staten van Centraal-Amerika uiteen en El Salvador werd een onafhankelijke republiek. Het land was nu formeel een democratie maar in werkelijkheid werd het beheerst door de "Veertien Families".
In 1931 kwam de dictator Maximiliano Hernández Martínez aan de macht. Na de val van Hernández werd El Salvador afwisselend door democratische en dictatoriale regeringen bestuurd, maar er was maar zelden een burgerregering. In 1969 viel El Salvador Honduras binnen in de Voetbaloorlog.
In 1979 brak er een burgeroorlog uit tussen de junta en marxistische rebellen. Een groep jonge officieren wierp het regime omver met steun van de VS. Het jaar daarop stapte de regering echter op wegens scheve machtsverhoudingen. Een bloedige strijd waarin doodseskaders actief waren, brak uit. Er vielen in totaal 75.000 slachtoffers, waarvan wellicht de bekendste de aartsbisschop Óscar Romero is.
Nog in 1980 werd de christen-democraat Napoléon Duarte, met hulp van de VS, het hoofd van de nieuwe regering. In 1992 werd de vrede getekend.
In 2004 werd de conservatief Antonio Saca president. De regering wordt gevormd door ex-militairen (ARENA).
De economie van het land is de meest stabiele van de regio. Tegenwoordig is vooral de dienstensector van belang. Suiker, textiel, elektriciteit en chemische stoffen zijn de belangrijkste exportproducten.
Wel blijven de veiligheidssituatie en de grote inkomensverschillen een belemmering voor toekomstige economische groei. De lichte economische groei en stabiliteit in El Salvador bieden inderdaad slechts mogelijkheden voor een hele kleine groep van de bevolking. Veertig procent kan echter nauwelijks in het eigen levensonderhoud voorzien, vooral op het platteland. Jongeren zouden dan ook het liefst emigreren, bijvoorbeeld naar de Verenigde Staten. De onderneming kost natuurlijk veel geld en zo verzeilen velen van hen in jeugdbendes. Deze worden echt wel een rampzalig fenomeen in Midden-Amerika. De overheid reageert met harde hand en heeft een wet gecreëerd waarmee bendeleden op grond van hun lidmaatschap en uiterlijke kenmerken veroordeeld kunnen worden. Vele minderjarige kinderen belanden op deze manier in de gevangenis, zonder dat zij betrokken zijn geweest bij een misdrijf.
Andere maatschappelijke problemen zijn: corruptiepraktijken op alle niveaus, discriminatie van en geweld tegen vrouwen, discriminatie van inheemse volkeren, gedwongen kinderprostitutie, kinderarbeid, discriminatie van gehandicapten en misbruik van straatkinderen. Op lokaal niveau is er verder het gebrek aan basisvoorzieningen zoals drinkwater, gezondheidszorg, adequate behuizing en scholing.
Geweld is en blijft in El Salvador een echt probleem. De autoriteiten hebben geprobeerd om hier hard tegen op te treden. Dit heeft enkel geleid tot een explosie van de gevangenisbevolking met als gevolg groeiende protesten. Mensenrechtenschendingen uit het verleden, waaronder "verdwijningen" blijven ongestraft. Er komen ook al maar meer berichten over geweld tegen vrouwen maar onderzoeken naar deze berichten gebeuren onvoldoende. Mensenrechtenactivisten worden bedreigd.
De niet-gouvernementele organisatie "Asociación Entre Amigos" (AEA) werkt in El Salvador voor lesbiennes, homoseksuelen, bi- en transseksuelen. Vele leden van de organisatie, met o.m. de directeur, William Hernández, ontvingen doodsbedreigingen en worden in het oog gehouden. Dit zou een poging kunnen zijn om de AEA te beletten verder te gaan met haar werk. De organisatie geeft seksuele opvoeding aan lesbiennes, homo's, bi- en transseksuelen, maar ook aan het brede publiek. De bedreigingen begonnen nadat de Wetgevende Vergadering een amendement bij de grondwet had aangenomen waardoor mensen van hetzelfde geslacht niet kunnen huwen of kinderen adopteren. De AEA had stevig campagne gevoerd tegen dit amendement.
Op 1 juni 2006 kwam een onbekende achter William Hernández staan en duwde een pistool tegen zijn nek. Hij waarschuwde William te stoppen met de campagne tegen het amendement of hij zou gedood worden. Dit was net nadat de politieagent die hem moest beschermen, vertrokken was. Het kantoor van de AEA was twee dagen eerder beroofd. Ramen waren stukgeslagen, dossiers doorzocht en dreigbriefjes achtergelaten. Een aantal documenten was verdwenen. Zo b.v. de plannen voor een demonstratie aan het gebouw van de Wetgevende Vergadering tegen de ratificatie van de grondwetswijziging.
Lesbiennes, homo-, bi- en transseksuelen zijn in El Salvador vaak het slachtoffer van aanvallen of intimidaties. De kantoren van de AEA zijn de voorbije vijf jaren zeven keer beroofd. Telkens werd aangifte gedaan bij de politie, maar de onderzoeken verliepen heel oppervlakkig en er is nog niemand voor berecht. Sindsdien is de AEA naar nieuwe kantoren verhuisd, maar ze hebben al gemerkt dat ze elke dag zeker vier à vijf uren gadegeslagen worden.
Vanaf 1 juni 2019 is de politieke buitenstaander Nayib Bukele Ortez president. Tijdens de verkiezingen in februari kreeg hij 54% van de stemmen. Hij volgde Salvador Sánchez Cerén op.
Hij moet terug stabiliteit brengen en met name het bendegeweld tegengaan. Dat ruim een derde van de bevolking emigreert, is vooral hieraan te wijten. Het leger en de politie kregen in de jaren zeventig en tachtig training in de Verenigde Staten en werden voorzien van wapens om aan de macht te blijven. Sinds ze nadien massaal werden uitgewezen, zetten ze hun ervaringen en kennis om in een praktijk van afpersing en meedogenloos geweld.
Vrouw voor de rechter voor 'abortus'!
Evelyn Hernández uit beviel in 2016 voortijdig van een zoontje. Haar kindje werd doodgeboren. Evelyn kreeg eerst een celstraf van dertig jaar opgelegd voor moord. In augustus werd ze vrijgesproken, maar het OM probeert haar als misdadiger weg te zetten en sleept haar opnieuw voor de rechter.
Evelyn zat al bijna drie jaar onterecht vast. Abortus is in El Salvador in alle gevallen verboden. Evelyn is niet de enige vrouw die na een miskraam of doodgeboorte wordt beschuldigd van moord.
Hoop?
In El Salvador zijn de mensen hoopvol over de verandering. Voor het eerst sinds het einde van de schrijnende burgeroorlog van de jaren tachtig is in het land een president verkozen die niet behoort tot de twee kampen uit het conflict: de 39-jarige Nayib Bukele Ortez (juli 1981). Voor het eerst sinds de vredesakkoorden hebben de twee machtspartijen een overweldigend verlies geleden bij de verkiezingen. Het kon geen sterkere afwijzing zijn van de graaicultuur en het geweld.
De nieuwe president maakt een prioriteit van het bendegeweld in zijn land. El Salvador torst al jaren een van de hoogste moordcijfers ter wereld. De twee grootste bendes, Mara Salvatrucha (MS-13) en Barrio 18, terroriseren vooral arme wijken. Talloze handelszaken moeten hen beschermingsgeld betalen. De bendes zijn een gevolg van de burgeroorlog: Salvadoraanse vluchtingen werden in de VS geschoold in bendecultuur en kwamen terug na massale uitwijzingen.
Edward Palacios (19) ondergaat regelmatig het vernederende schrikbewindy van de bendes. Wanneer hij naar de kerk gaat in Apopa, een arme voorstad van San Salvador, wordt hij staande gehouden door gewapende tieners. Omdat hij uit “vijandig gebied” komt, riskeert hij slaag. Toen hij twaalf was, werd hij tegen zijn wil kort ingelijfd bij een bende. Uit doodsangst stemde hij in, maar de rest van zijn tienerjaren verstopte hij zich thuis. Verschillende van zijn jeugdvrienden lieten er het leven bij.
Salvadoraanse migranten blijven bendegeweld opgeven als reden nummer één om hun land te verlaten. Maar het wordt steeds moeilijker om eindbestemming Amerika te bereiken. President Bukele weet het wel: niet het strengere Amerikaanse asielbeleid is de grote schuldige, maar de omstandigheden in zijn eigen land.
Door de klimaatverandering woekeren plagen die gewassen aanvreten en vernietigen langdurige droogtes hele velden. Vorig jaar moest de gemeentelijk overheid van de stad San Miguel voedselpakketten uitdelen aan tienduizend gezinnen die hun oogst verloren. Hoewel elke migrant verschillende beweegredenen heeft, wordt de klimaatverandering steeds vaker de beslissende factor om te vertrekken.
Tot enkele jaren geleden probeerden de meesten, vooral mannen, ongemerkt de VS binnen te raken om er te werken. Vandaag melden vooral gezinnen zich aan bij de Amerikaanse grenswacht om asiel aan te vragen. Na een korte periode in detentiecentra moeten ze volgens de wet vrijgelaten worden in afwachting van een hoorzitting bij een immigratierechter. Het is de weg van de minste weerstand naar Amerika. Ondertussen verwijt president Trump El Salvador en buurlanden Guatemala en Honduras dat ze talmen om de migratie in te perken. Daarom schrapte hij het geld voor ontwikkelingssamenwerking voor de regio.
Maar ten koste van wat?
Bukele maakte dus tijdens zijn campagne en bij zijn inauguratie op 1 juni 2019 duidelijk dat hij het bendegeweld in El Salvador een halt zou toeroepen.
In februari 2020 vielen de politie en het leger het parlementsgebouw binnen om zo de behandeling van een wetsvoorstel af te dwingen. Oppositiepartijen zagen deze actie als een ongekende daad van intimidatie.
In maart 2022 werd de staat van beleg afgekondigd, aanvankelijk voor een maand, nadien telkens verlengd. In januari 2024 meldde de regering dat het aantal moorden met 70% was gedaald, van 495 in 2023 naar 154 in 2024. Maar volgens mensenrechtenorganisaties is dit gepaard gegaan met marteling, sterfgevallen in gevangenissen en willekeurige detenties.
Op 27 maart 2022 werd de strijd ingezet tegen de zogenaamde maras, gewelddadigde jeugdbendes in Centraal-Amerika, zoals Mara Salvatrucha en Calle 18. Deze strijd propagandeerde hij op sociale media onder de hashtag: #GuerraContraPandillas (oorlog tegen bendes). Dit was als reactie op een serie van 62 bendemoorden gepleegd op één dag, 26 maart 2022.
Hierna gaf Bukele opdracht voor de bouw van een grote gevangenis, een Extra Beveiligde Inrichting, genaamd Centro de Confinamiento del Terrorismo (Terroristendetentiecentrum). De bouw ving aan in juli 2022 en werd voltooid in februari 2023.
De grondwet staat geen tweede termijn voor een president toe. Door de rechters in het kiestribunaal en het grondwettelijk hof vervroegd naar huis te sturen, iets wat de grondwet ook niet toestaat, kon Bukele gaan voor een tweede termijn. Tijdens de campagne werden de oppositiepartijen sterk gehinderd en deelde de regering cadeaus uit. Op 11 februari 2024 werd Bukele met 85% van de stemmen herkozen voor een tweede termijn en zijn partij behaalde 58 van de 60 parlementszetels. Er kwam veel kritiek op het autoritaire optreden van de president, vooral uit mensenrechtenkringen, maar het succes van zijn aanpak van het bendegeweld wordt door vriend en vijand erkend.
In februari 2025 kwam de Amerikaanse Minister van Buitenlandse Zaken Marco Rubio op bezoek. Hij overlegde met de "vriendelijke" regering van het land om illegale immigranten in de Verenigde Staten terug of zelfs op te nemen. Bukele bood ook aan om criminele gevangenen, inclusief Amerikanen, in de gevangenissen van El Salvador op te sluiten. In maart 2025 heeft de Amerikaanse regering ruim tweehonderd Venezolaanse migranten uitgezet naar El Salvador.
Kilmar Armando Ábrego García
Deze 29-jarige Salvadoraanse asielzoeker stond ineens volop in de aandacht vanwege de oplopende machtsstrijd tussen president Trump en de rechterlijke macht. Op een persconferentie werd hij als een "illegale vreemdeling, MS-13-bendelid en buitenlandse terrorist" voorgesteld, maar in werkelijkheid werd hij onterecht de VS uitgewezen.
Met zeker 200 anderen werd de man in april 2025 met veel machtsvertoon overgevlogen naar El Salvador. Een bevel van de rechter om de vliegtuigen te laten omkeren werd genegeerd.
Zijn advocaat wijst erop dat zijn cliënt in 2011 op 16-jarige leeftijd juist vluchtte voor het bendegeweld in zijn land en een beschermde status genoot.
Op last van het hooggerechtshof moest en moet hij dus teruggehaald worden, maar dat zien de Republikeinen blijkbaar niet zitten. President Trump gaf de fout ondertussen al (enigszins) toe, maar weigert hem in ere te herstellen. Zowel hijzelf als president Bukele menen dat er geen basis is voor een herziening.
Bukele noemde het idee om García te laten gaan zelfs "absurd". Voor hem, ondertussen een harde rechts-populist, vormen de gevangenen uit de VS een aantrekkelijke inkomstenbron. Kort na Trumps aantreden kwam hij dan ook met de VS overeen om veroordeelde criminelen over te nemen. Hij sprak van het "outsourcen" van het Amerikaanse gevangenissysteem. De kosten zijn voor de VS relatief laag, maar voor El Salvador is de opbrengst substantieel.
In een poging de zaak in beweging te krijgen vloog de Democratische senator Chris Van Hollen naar El Salvador voor een ontmoeting met vicepresident Ulloa. Anders dan een Republikeins Congreslid een dag eerder kreeg hij geen toestemming om de betreffende megagevangenis te bezoeken.
Onze schrijfactie voor mei: verzeker mensenrechtenverdedigers van een eerlijk proces!
Op 25 februari 2025 werden Fidel Zavala, woordvoerder van de Unidad De Defensa De Derechos Humanos Y Comunitarios (UNIDEHC), en meer dan 20 andere mensenrechtenverdedigers willekeurig gearresteerd. De Salvadoraanse autoriteiten vielen binnen in het hoofdkantoor van UNIDEHC en doorzochten eveneens het huis van advocate Ivania Cruz (directeur van de organisatie). Tegelijk werden meer dan twintig leiders uit de gemeenschap La Floresta, in de gemeente San Juan Opico, La Libertad (ten zuiden van San Salvador), gearresteerd.
Op 2 april werd Fidel Zavala overgebracht naar de Mariona-gevangenis. Daar werken de gevangenisbewakers die door Fidel beschuldigd werden van foltering en andere mishandeling. Hierdoor zijn het leven van Fidel en zijn persoonlijke integriteit in gevaar.
Amnesty dringt er bij de autoriteiten op aan om de fysieke en psychologische integriteit van Fidel Zavala en alle gedetineerden te garanderen, en ervoor te zorgen dat ze een eerlijk proces krijgen met volledige garanties voor een correct verloop.
Fidel Zavala heeft een cruciale rol gespeeld bij het blootleggen van mensenrechtenschendingen in Salvadoraanse penitentiaire centra. In 2024 diende hij een formele klacht in tegen de gevangenisautoriteiten wegens foltering en andere misstanden die zijn begaan tijdens de noodtoestand. Daarnaast heeft UNIDEHC de gemeenschap La Floresta juridische steun verleend in haar strijd voor land- en territoriale rechten. De recente arrestaties van gemeenschapsleiders, samen met de invallen in de kantoren van UNIDEHC en het huis van directeur Ivania Cruz, lijken sterk op politieke vervolging en een poging om de verdediging van mensenrechten in het land te criminaliseren.
Sinds de invoering van de noodtoestand in maart 2022 hebben de autoriteiten in El Salvador maatregelen genomen die duiden op een patroon van staatsmisbruik. Het gaat onder meer om duizenden willekeurige aanhoudingen, honderden doden in staatsgevangenissen en het systematische gebruik van foltering in detentiecentra.
Stuur een mail naar:
Presidente de la República
Nayib Bukele
email: contacto@presidencia.gob.sv
En naar de ambassade van El Salvador kun je een mail of een brief schrijven:
Javier Helaman Reyes Menjivar
Wetenschapsstraat 14A
1040 Brussel
email: embajadabruselas@rree.gob.sv
(Boom, ... May 2025)
Señor Nayib Bukele,
Me preocupa mucho la detención de Fidel Zavala, vocero de la Unidad de Defensa de Derechos Humanos y Comunitarios (UNIDEHC), así como el allanamiento de las oficinas de la organización y la vivienda de su directora, la abogada Ivania Cruz. En el mismo tiempo veinte personas de la communidad de la Floresta, la Libertad fueron detenidas.
Por eso, señor Nayib Bukele, quisiera pedirla que garantize su integridad física asegurando que no sean sometidas a condiciones inhumanas de detención, o vulneraciones a su derecho a la defensa. En particular, es urgente evitar que Zavala quede bajo la custodia de funcionarios a quienes ha denunciado por torturas y muertes en centros penitenciarios.
Asimismo, le exhorto a tomar todas las medidas necesarias para garantizar que personas defensoras de derechos humanos, líderes comunitarios y organizaciones de la sociedad civil, puedan realizar su trabajo sin temor a represalias. Es mi gran convicción que el derecho a defender derechos humanos nunca puede ser criminalizado.
Atentamente,
(Naam, adres en handtekening)
Mijnheer de President,
Ik ben ten zeerste verontrust over de detentie van Fidel Zavala, spreekbuis van de Unidad de Defensa de Derechos Humanos y Comunitarios (UNIDEHC), en ook over de aanval op de kantoren van de organisatie en de woning van de directrice, advocate Ivania Cruz. Rond hetzelfde tijdstip werden twintig leden van de gemeenschap van Floresta uit la Libertad in de cel gegooid.
Daarom, Mijnheer de President, zou ik u willen verzoeken hun fysieke integriteit te garanderen door ervoor te zorgen dat ze niet het slachtoffers worden van onmenselijke behandelingen in de gevangenis of schendingen van hun recht op verdediging. In het bijzonder is het van het allergrootste belang dat Zavala niet meer wordt toevertrouwd aan die functionarissen die hij eerder in opspraak heeft gebracht voor foltering en moord in hun gevangenis.
Ook verzoek ik u de nodige maatregelen te treffen om mensen die opkomen voor mensenrechten, gemeenschapsleiders en burgerorganisaties hun werk te laten doen zonder dat ze moeten vrezen voor represailles. Ik ben er echt van overtuigd dat het recht op het verdedigen van je mensenrechten nooit gecriminaliseerd mag worden.
Hoogachtend,