Schrijfgroep Boom: Guyana!

vlag Guyana G U Y A N A

Opp.: 214.969 km² (7 x België) Inw.: 750.000 (2020) (2,3 inw./km²) Regeringsvorm: semipresidentiële republiek Hoofdstad: Georgetown Religie: christendom, hindoeïsme

Het grootste deel van het land, in het midden en het zuiden, bestaat uit regenwoud. In het westen en het zuiden liggen bergketens. Mount Roriama is de hoogste berg van Guyana, maar ligt voor het grootste deel in Venezuela en Brazilië; de hoogste berg die in zijn geheel in Guyana ligt is de Appakaima.
Langs de Atlantische Oceaan ligt een vruchtbare, 15-65 km brede kustvlakte. Deze vlakte ligt gedeeltelijk onder het wateroppervlak en daarom zijn er langs de kust dijken gebouwd.
De rivieren zijn erg belangrijk voor Guyana. Ze zijn een goed alternatief voor de slechte wegen. Tot 100-150 km zijn ze landinwaarts te bevaren voor grote schepen. Verder landinwaarts wordt het verval te groot. De rivieren ontspringen allemaal in de bergen van het zuiden en het westen en komen uit in de Atlantische Oceaan.
Zeer bijzonder is de Kaiateur-waterval die neerstort in de Potaro rivier en ligt in het Kaieteur National Park in Essequibo. Het is de hoogste 'single drop' waterval ter wereld met een totale hoogte van 251 meter, en daarmee hoger dan de Niagara Falls op de grens van Canada en de Verenigde Staten en de Victoria Falls op de grens van Zambia en Zimbabwe. Per seconde verdwijnt er 663 m³ water over de rand van de waterval. Guyana
Guyana heeft een tropisch klimaat. Dit betekent dat de invloed van seizoenen erg beperkt is. De gemiddelde jaartemperatuur is 27 ℃. Uiteraard ligt de temperatuur in de bergen op grotere hoogten lager. Tussen oktober en mei is het ietsje koeler. Langs de kust wordt de hitte getemperd door een koele aanlandige wind vanaf de Atlantische Oceaan. Er valt het hele jaar neerslag. Van mei tot augustus en van half november tot half januari regent het overvloedig.

Politiek
Guyana, officieel de Coöperatieve Republiek Guyana, is een land in het noorden van Zuid-Amerika, dat grenst aan Suriname, Brazilië en Venezuela. Guyana heeft grensgeschillen met Suriname en met Venezuela.
Het huidige Guyana is in feite onderdeel van een groter gebied dat ook Guyana (of Guiana) werd genoemd -naar het Indiaans voor "land van vele wateren"- en zich uitstrekte tot in Venezuela en Brazilië. Het huidige Guyana bestond in de 17de en 18de eeuw uit de vier Nederlandse koloniën Pomeroon, Essequibo, Demerara en Berbice. In 1763 kwamen de slaven van de kolonie Berbice onder leiding van de slaaf Cuffy in opstand in de slavenopstand van Berbice. Cuffy is een nationale held van Guyana. Na de napoleontische oorlogen werden de Nederlandse koloniën bij het Congres van Wenen in 1815 officieel overgedragen aan het Verenigd Koninkrijk, met de Corantijn als nieuwe grensrivier met Suriname dat een Nederlandse kolonie bleef. De voormalige Nederlandse koloniën werden in 1831 samengevoegd tot Brits Guiana en bestuurd vanuit Georgetown. Op 1 augustus 1834 werd de slavernij afgeschaft, negenentwintig jaar voor Suriname.
Net als in Suriname had de afschaffing van de slavernij in Guyana grote gevolgen. Deze leidde onder andere tot immigratie van veel contractarbeiders uit India die werk verrichtten op de suikerrietplantages. De voormalige Afrikaanse slaven trokken veelal naar de steden. Deze etnisch-culturele scheiding bestaat nog steeds en zorgt voor een turbulente politieke situatie.

Petrodollars
De vondst van een gigantisch olieveld bracht de Guyanen in 2015 in extase. Niet verwonderlijk, hun land zou in 2026 per capita de hoogste olieproductie ter wereld hebben, stelden waarnemers, waaronder het IMF. Dat is ongeveer één vat per persoon per dag. Internationale media gewaagden van 's werelds grootste olievondst in jaren. President David Granger riep 20 december, de dag waarop hij in 2019 de productie van de eerste ruwe olie aankondigde, uit tot Nationale Petrolemdag. Nu kon Guyana, een van de armste landen in de regio, voorgoed uit de armoede geraken.
Omdat de Guyaanse regering zelf geen ervaring heeft met olie- en gaswinning, raadde mensenrechtenorganisatie Global Witness haar aan beter zaken te doen met ExxonMobil. Die Amerikaanse oliemaatschappij beheert voor de kust van Guyana al 21 oliebronnen, goed voor naar schatting 10 miljard vaten.
Intussen vloeit de olie rijkelijk, maar Guyana heeft er zelf maar weinig voordeel bij. Sinds 2015 verdiende Guyana nog maar 309 miljoen Amerikaanse dollar aan de nieuwe industrie. En dat terwijl ExxonMobil en zijn partners al zo'n 1,8 miljard dollar opstreken. De oliegigant werkt samen met Hess Guyana Exploration en CNONC Nexen Petroleum Guyana (een Chinese oliemaatschappij), maar heeft het grootste aandeel in de deal, goed voor 45 procent.
Achteraf zou Global Witness haar schattingen bijstellen. 'Onze inkomstenanalyse was gebaseerd op de veronderstelingen dat de klimaatafspraken van het akkoord van Parijs niet zouden worden nagekomen. Daardoor hebben we de waarde van de olie te hoog ingeschat', schreef de mensenrechtenorganisatie in een statement begint dit jaar. 'Dit scenario zouden we niet meer accepteren, omdat broeikasgassen het komende decennium met de helft teruggedrongen moeten worden'. Volgens nieuwe schattingen van de Organisatie van de Olie-exporterende Landen (OPEC) zal de vraag naar olie al rond 2030 haar hoogtepunt bereiken en gaan afvlakken, twintig jaar eerder dan verwacht. Maar heel wat maatschappijen, zoals ExxonMobil, gaan toch sneller en meer olie produceren. Daarbij laten ze oliegebieden met hogere kosten links liggen, want wie goedkoop produceert, krijgt zijn olie gemakkelijk verkocht. En offshore exploratie blijkt tegenwoordig competitiever en goedkoper te zijn geworden.

Maar er is ook een keerzijde. Er zijn berichten over het gebrek aan veiligheidsmaatregelen bij de uitbating van het olieveld. Er is onduidelijkheid over hoe een mogelijke olieramp kan worden verzekerd, en de milieuvergunning blijkt illegaal te zijn. En alsof dat niet genoeg is, werkt ExxonMobil al meer dan een jaar met een kapotte gascompressor. Het overtollige gas dat daardoor vrijkomt, verbrandt het bedrijf nu, wat zeer schadelijk is voor het milieu. Alleen al in de eerste vijftien maanden van exploitatie zorgde dat voor bijna 770.000 ton aan broeikasgasemissies. Ondertussen doen ze helemaal geen moeite om de gascompressor te repareren. En dat alles zorgt voor groeiende onvrede in Guyana. Guyana, olieveld voor de kust

Begin 2021 spanden twee burgers een rechtzaak aan tegen de Guyaanse regering, de eerste grondwettelijke klimaatzaak in het Caraïbisch gebied. Ze eisen dat de regering haar contracten met ExxonMobil ontbindt, omdat de grootschalige olie- en gaswinning in strijd is met de grondwet. Die schrijft immers voor dat burgers recht hebben op een veilig en gezond milieu.
ExxonMobil zelf beweert dat hun klimaatdoelstellingen tot de meest ambitieuze in de sector behoren. Maar de activiteiten van ExxonMobil in Guyana alleen al zullen zo'n 125 miljoen ton CO₂ per jaar in de atmosfeer brengen, en dat voor nog zeker vijftien jaar!
In 2015, precies het jaar dat ExxonMobil in Guyana op de eerste oliebron stuitte, ratificeerde het land ook het klimaatakkoord van Parijs. De regering beloofde toen niet langer afhankelijk te zijn van fossiele brandstoffen. Maar intussen stelt ze alles in het werk om ervoor te zorgen dat de operaties van de Amerikaanse oliemaatschappij vlotjes kunnen doorgaan. Het Guyaanse Bureau voor Milieubescherming (EPA) stelde in september 2021 nog dat de regering 'een milieueffectrapportage niet nodig' vindt voor nog eens twaalf nieuwe exploraties van ExxonMobil voor de kust.
ExxonMobil neemt trouwens te weinig maatregelen om de veiligheid van zijn werknemers te beschermen. Het bedrijf bereidt zich niet voldoende voor op een mogelijke ramp, al wordt de kans op zo'n ramp met de dag groter. Uit studies blijkt dat 25 tot 33 procent van alle resterende ontwikkelde offshorre oliereservoirs ongeschikt zijn voor de gebruikelijke boormethoden. Goed voor een heuse tijdbom!
En dan te bedenken dat Guyana een sterke milieuwetgeving heeft. Die behandelt het effect van fossiele brandstoffen op de oceaan en het klimaat, en stelt zeer hoge eisen aan de milieueffectenrapportage. Maar de regering heeft geen interesse in de bescherming van het milieu. Haar prioriteit is het om de olie zo snel mogelijk boven te halen.
Guyana bevindt zich in een heel moeilijke positie. Het land heeft olievoorraden ontdekt op een moment dat de hele wereld praat over energietransitie. Het heeft dus maar weinig mogelijkheden om er zijn voordelen mee te doen. Tegelijk moet het zich voorbereiden in een wereld waarin wellicht geen vraag meer is naar fossiele brandstoffen. De regering is zo momenteel op zoek naar een partner voor de ontwikkeling van een waterkrachtproject dat goed moet zijn voor een vermogen van 165 megawatt. Niettemin is de regering nog steeds gefocust op de toekomstige oliedollars. Maar door de voor Guyana ongunstige voorwaarden waaronder met ExxonMobil in zee gegaan werd, zou het zomaar kunnen dat het land gigantische bedragen aan hen zal moeten afgeven. Weg grote winsten dus! En dat leidt tot groeiende frustratie bij de bevolking.

Essequibo (Guyana Essequiba)
De huidige escalatie van het langdurige conflict tussen Venezuela en Guyana over de regio Essequibo blijft hopelijk een storm in een glas water, aangewakkerd door de binnenlandse politiek van Venezuela. Beide landen zijn alvast begonnen met veel militair vertoon.
Terwijl de spanningen tussen Venezuela en Guyana oplopen, bemiddelde de Braziliaanse president da Silva al in het conflict en liet verstaan dat niemand op een oorlog zit te wachter. En inderdaad, hoewel sommige landen te kampen hebben gehad met binnenlandse onlusten, is Latijns-Amerika de hele 20ste en 21ste eeuw gevrijwaard gebleven van grote oorlogen.
Venezuela en Guyana zijn misschien wel de meest diametraal tegengestelde economieën ter wereld, en toevallig zijn ze ook nog eens buren. De economie van Guyana groeide in 2022 met 62%, waarmee het de hoogste bbp-groei ter wereld had. In buurland Venezuela echter liep de inflatie in 2023 op tot 360%, eveneens de hoogste ter wereld. De economische bloei van Guyana is net zo vaak in het nieuws geweest als de economische neergang van Venezuela.
Het huidige conflict betreft de regio Essequibo, een enorm gebied van 159.000 km² met een bevolking van nauwelijks 283.000 (2010). De regio wordt bestuurd door Guyana, maar wordt nu opgeëist door Venezuela. Essequibo beslaat ongeveer twee derde van het totale landoppervlak van Guyana en is rijk aan natuurlijke hulpbronnen, voornamelijk aardolie -en daar brandt uiteraard de lamp!
Overigens is dit geen nieuw territoriaal geschil. Het vindt zijn oorsprong in het koloniale tijdperk, toen de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk overeenkwamen het grondgebied te verdelen tussen Guyana en Venezuela, waarbij een meerderheid van de regio Essequibo aan het Guyanese bestuur werd toegekend. Het sluimerende geschil is pas terug opgelaaid in 2013 toen Guyana overvloedige oliereserves ontdekte in de territoriale wateren boven Essequibo.
De huidige escalatie wordt aangewakkerd door de Venezolaanse president Nicolas Maduro. Hij organiseerde zelfs een referendum in eigen land om zijn zaak meer legitimiteit te geven, maar de teleurstellende opkomst suggereert dat de Venezolanen zich meer zorgen maken over binnenlandse kwesties zoals geweldsmisdrijven en de oplopende inflatie. Misschien is het "conflict" niet meer dan een afleidingsmaneuver nu er verkiezingen op komst zijn?
Een daadwerkelijke invasie zou echter een lastige opgave zijn, aangezien Essequibo nauwelijks infrastructuur heeft en bovendien een aanzienlijke culturele en taalkundige uitdaging zou vormen om deel uit te maken van Venezuela. Het valt nog te bezien of Maduro bereid is de grenzen te verleggen om de macht te behouden.
Momenteel voert Venezuela veel olie uit naar India. Stel nu dat Guyana al die betwiste olie zelf naar India gaat uitvoeren, dat zou een streep door Maduro's rekening betekenen. Bovendien gaat de relatie tussen Guyana en India verder dan alleen handel: de grootste etnische groep in Guyana zijn immers Indiërs, ook wel Indo-Guyanesen genoemd, en zij vormen ongeveer 40% van de bevolking.
Tot slot: de grenzen van (Brits) Guyana en (Frans) Guyane zijn omstreden en de Surinaamse dus ook. Deze grensconflicten zijn deels terug te voeren op 19de-eeuws onnauwkeurig onderzoek bij het in kaart brengen van het gebied. En de recente vondsten van zeldzame aardmetalen en olie helpen zeker ook niet.
Het grensgeschil van Suriname met Guyana gaat om de Tigri-driehoek in het zuiden. De president van Suriname, Desi Bouterse, zei in zijn regeringsverklaring dat hij de onrechtmatige bezetting sinds 1969 van het Tigrigebied op de agenda zou plaatsen. Als zowel de Venezolanen als de Surinamers hun zin zouden krijgen, blijft er nauwelijks iets over van het land Guyana. Inmiddels is Maduro op bezoek geweest bij Bouterse en hebben ze het misschien wel gehad over hun beider claim op hun buurland.