|
|
O E Z B E K I S T A N |
|
|
Oezbekistan is een land in Centraal-Azië. Het grenst aan Kazachstan, Kirgizië, Tadzjikistan, Afghanistan en Turkmenistan. Er is geen verbinding met de zee.
Het land bestaat voor meer dan 80% uit woestijn.
Het Aralmeer is door de grootschalige irrigatie voor de katoenteelt en andere landbouwgewassen steeds kleiner geworden. De stromen Amu Darja en Syr Darja werden omgeleid voor de irrigatie, waardoor de toevoer van water sterk is afgenomen en het meer sterk bezig is te verzilten. Het meer bestaat nu uit meerdere kleinere meren en de drooggevallen verzilte stukken worden aangeduid als de zoutwoestijn van Aral-Kum.
Politiek
Rusland annexeerde de islamitische kanaten en emiraten rond Xiva, Buchara en Kokand in de 19e eeuw en bracht ze uiteindelijk onder in het immense "Midden-Aziatische" gouvernement-generaal Turkestan van het Russische Rijk. Tijdens de Russische Burgeroorlog was Centraal-Azië een van de gebieden waar de oorlog het langst voortduurde, vooral door het verzet van de Basmatsji's, die een islamitische staat wilden. Al in 1918 werd eveneens de communistische Turkestaanse Autonome Socialistische Sovjetrepubliek opgezet.
Verzet tegen het Rode Leger was halverwege de jaren '20 grootdeels neergeslagen en de Oezbeekse Socialistische Sovjetrepubliek werd in 1924 geformeerd, waartoe tot 1929 eveneens de Tadzjiekse Socialistische Sovjetrepubliek behoorde. Gedurende het Sovjetregime was er een intensieve productie van het 'witte goud' (katoen) en graan, wat leidde tot overgebruik van agrochemicaliën en water. Hierdoor is een deel van het land zwaar vervuild en het Aralmeer en een aantal rivieren (met name de Amu Darja) zijn hierdoor half verdroogd. Oezbekistan werd onafhankelijk in 1991, en nu probeert het land zijn afhankelijkheid van de landbouw te verminderen, en zijn mineralen– en aardoliereserves te gebruiken. Huidige zorgen zijn ook moslimterrorisme en het ermee gepaard gaande inperking van de godsdienstvrijheid, mensenrechten en democratie.
Islom Karimov werd bij de onafhankelijkheid van het land president. In 1989 was hij reeds leider geworden van de toenmalige deelrepubliek van de Sovjet-Unie. Karimov hield het land in een stevige greep. Er was een oppositie, maar de verkiezingen werden steevast een overwinning voor Karimov en zijn partij. Vooral de militante islam werd stevig onderdrukt.
In 2001 sloot Karimov een verdrag met de Verenigde Staten, die vanuit Oezbekistan hun strijdkrachten in Afghanistan mochten bevoorraden. Toen echter in 2005 een demonstratie in de stad Andijan bloedig werd neergeslagen en het Westen stevige kritiek liet horen, sloot Karimov de Amerikaanse basis en zocht zijn toevlucht bij Rusland en China.
Enkele jaren later sloot echter ook Pakistan zijn grens met Afghanistan voor Amerikaanse goederen, waardoor de bevoorrading van de ISAF-troepen in gevaar kwam. Vandaar dat de Westerse machten wederom bij Karimov aanklopten voor hulp. Hierdoor ontstond een breuk tussen Oezbeekse milities in Noord-Afghanistan en de ISAF-troepen, omdat veel Oezbeekse milities fel gekant waren tegen Karimov en zij de knieval zagen als erkenning van Karimovs regime. Daarna verdubbelde het aantal leden van Oezbeekse milities in Afghanistan binnen enkele maanden, en ontstond tijdelijk een onveilige situatie rond steden als Kunduz, waar de milities voor het eerst in jaren weer Taliban toelieten op grond van het feit dat zij dezelfde vijand hadden.
Karimov overleed in september 2016 zonder een opvolger te hebben aangeduid.
Op 4 december 2016 werden verkiezingen gehouden en Sjavkat Mirzijojev werd met 88,6% van de stemmen de tweede president van Oezbekistan.
Oezbekistan bestaat uit twaalf provincies (viloyatlar), één stad (sahar) en de autonome republiek Karakalpakië -ook Karakalpakstan, Karakalpak of Qaraqalpaqstan genoemd. Deze republiek ligt in het westen en beslaat ongeveer 37% van het land.
In het Aralmeer lag vroeger het eiland Vozrozjdenija waarop van 1948 tot 1992 een geheim biowapenlaboratorium van de Sovjets was gevestigd, waar deze wapens werden geproduceerd, getest en ook gedumpt. Men is momenteel bezig met een gezamenlijk internationaal programma om de resten van vooral miltvuur (antrax) op te ruimen. Het is nu een betwist gebied tussen Oezbekistan en Kazachstan.
Het kleiner worden van het Aralmeer heeft grote gevolgen voor het klimaat, de bodem en de waterhuishouding. De grootschalige erosie en verzilting heeft tot gevolg dat de havens aan het meer stilaan droog komen te liggen.
Daarnaast waait tijdens zandstormen al het landbouwgif dat jarenlang zich op de bodem van het meer ophoopte nu vrij over het gebied, hetgeen vele ziekten veroorzaakt.
|
Uit het jaarrapport 2010 van Amnesty International (2009) Doodstraf: afgeschaft. Levensverwachting: 67,6 jaar. Sterftecijfer onder 5 jaar (m/v): 63/53 per 1000. Alfabetisme onder volwassenen: 96,9 %. De autoriteiten volhardden in hun weigering om een onafhankelijk, internationaal onderzoek toe te staan naar de massamoord op demonstranten in Andizhan in 2005. Mensenrechtenverdedigers en journalisten werden nog steeds aangepakt door de autoriteiten en sommigen werden na oneerlijke processen veroordeeld tot gevangenisstraffen. Tientallen leden van islamitische minderheidsgroeperingen kregen lange gevangenisstraffen na oneerlijke processen. De ruimte voor vrijheid van godsdienst en geloof werd verder beperkt. In golven van willekeurige detentie pakten de veiligheidstroepen verschillende personen en hun familieleden op die werden verdacht van betrokkenheid bij verboden islamistische partijen en bij gewapende groeperingen die werden beschuldigd van het uitvoeren van aanvallen in het hele land. Duizenden mensen die waren veroordeeld wegens betrokkenheid bij islamitische bewegingen en islamistische partijen zaten nog steeds in de gevangenis, in zeer slechte en levensbedreigende omstandigheden. Er waren nog steeds meldingen van marteling en andere vormen van mishandeling. |
Dilorom Abdukadirova
Dilorom Abdukadirova trok op 13 mei 2005 met honderden anderen naar het Babur-plein in Andizhan in het zuidoosten van Oezbekistan om te protesteren tegen de economische crisis waarin het land verkeerde. De autoriteiten bestempelden de samenkomst als een gewapende opstand en de veiligheidstroepen openden het vuur op de voornamelijk ongewapende demonstranten.
Een honderdtal mensen, waaronder vrouwen en kinderen, werden gedood.
Dilorom liet haar vier kinderen en man achter en vluchtte naar het buitenland. In 2006 arriveerde ze in Australië waar ze werd erkend als vluchteling, maar ze wou terugkeren naar haar familie.
De Oezbeekse autoriteiten verzekerden Diloroms veilige terugkeer maar bij aankomst werd ze meteen aangehouden. Ze kreeg een oneerlijk proces en werd ervan beticht om de grondwettelijke orde omver te werpen. Amnesty gelooft dat zij een gewetensgevangene is, enkel en alleen gestraft omwille van het uitoefenen van haar recht op vrijheid van vreedzame vergadering en meningsuiting.
Erkin Musaev
Erkin Musaev (47) was in 2006 op weg naar een conferentie van de Verenigde Naties toen hij werd opgepakt. Agenten hadden een diskette met bezwarende informatie in zijn bagage aangetroffen en beschuldigden hem van spionage en misbruik van fondsen. Volgens Erkin was de diskette door de agenten in zijn tas gestopt. Hij bekende uiteindelijk na langdurige marteling. Na drie oneerlijke processen werd hij veroordeeld tot 20 jaar cel.
De agenten vertelden eerst dat ze drugs in Erkins tas hadden gevonden. Later veranderden ze hun verhaal en zou het om spionage gaan. Ze dreigden met vervolging vanwege drugshandel of terrorisme als hij de spionage niet toegaf. Hij werd een maand lang geslagen en zijn familie werd bedreigd. Uiteindelijk ondertekende hij dus een bekentenis.
Erkin werkte voor het Oezbeekse Ministerie van Defensie. Daarna werkte hij onder andere voor de NAVO en de VN. In 2006 kregen veel NAVO- en VN-medewerkers in Oezbekistan lange gevangenisstraffen voor fraude, verraad en machtsmisbruik. Dit gebeurde na internationale kritiek op het Oezbeeks overheidsoptreden bij een demonstratie waarbij honderden doden vielen.
Blogger gearresteerd!
Op 23 september 2019 werd de Oezbeekse blogger en mensenrechtenverdediger Nafosat Olloshkurova gearresteerd. Dit gebeurde nadat ze had gefilmd hoe de politie een vreedzame demonstratie tegenhield. Nafosat werd kort na haar arrestatie in een psychiatrische kliniek opgesloten. Er zijn grote zorgen over haar gezondheid.
Nafosat Olloshkurova, moeder van twee jonge kinderen, uit zich vaker kritisch over schendingen van mensenrechten in Oezbekistan. De Oezbeekse autoriteiten hebben al meerdere activisten en journalisten in een psychiatrische instelling opgesloten. Daarmee proberen ze hen het zwijgen op te leggen.
Koloniaal katoen
Oezbekistan is een van de grootste katoenproducenten ter wereld: bijna twee miljoen seizoenarbeiders werken er jaarlijks in de industrie waar het land een significant deel van zijn bnp aan dankt. Bijna iedereen hier heeft wel op een of andere manier met de katoenindustrie te maken.
De katoenvelden zien er zo zacht en wit uit door alle katoenbolletjes, net een paradijs. Spijtig genoeg zijn de arbeidsomstandigheden hier verschrikkelijk zwaar. Katoen groeit goed in de droge en warme Centraal-Aziatische zomers en dat hadden koloniale machten al vlug door.
In de negentiende eeuw lijfde het Russische Rijk de regio in en in de twintigste dwong Moskou Oezbekistan tot enorme opschaling van de katoenindustrie. Dat had desastreuze gevolgen voor mens en natuur: rivieren en meren droogden op door irrigatie en veel mensen, ook kinderen, werkten onder dwang op de velden.
De koloniale geschiedenis klinkt door in de bijnaaam die Oezbeeks katoen in die tijd kreeg, 'het witte goud': het verrijkte de Russen, terwijl het eigen volk leed.
Na Oezbekistans onafhankelijkheid in 1991 ging de dwangarbeid door, wat tot internationale boycots leidde. Die verdwenen pas nadat de Oezbeekse president in 2022 dwang- en kinderarbeid op de katoenvelden verbood.
Volgens de internationale mensenrechtenorganisatie Uzbek Forum for Human Rights zet de regering boeren en ambtenaren echter nog steeds onder druk om zoveel mogelijk te produceren.