|
|
V E R E N I G D K O N I N K R I J K |
|
|
Het Verenigd Koninkrijk van Groot-Brittannië en Noord-Ierland is een land in West-Europa, gelegen tussen de Noordzee en de Atlantische Oceaan. Er zijn twee grote landsdelen, met name Groot-Brittannië (Engeland, Schot-
land en Wales) en Noord-Ierland. Onder de Britse overzeese gebieden vinden we Bermuda, de Caymaneilanden, Gibraltar en de Falklandeilanden.
Het eiland Man en de Kanaaleilanden (waaronder Jersey, Guernsey, Alderney en Sark) horen in geografisch opzicht wel tot het Verenigd Koninkrijk, maar formeel staatkundig niet! Zij hebben inderdaad een aparte status als zogenaamde Dependencies of the Crown (onderhorigen van de Kroon). Ook maken ze geen deel uit van de Europese Unie, dit in tegenstelling tot het Verenigd Koninkrijk.
Politiek
Het Verenigd Koninkrijk is een constitutionele monarchie, waarbij de uitvoerende macht namens de Koningin in handen is van de Premier en de overige ministers in diens kabinet. Het collectief van de premier en zijn ministers staat daarom bekend als Her Majesty's Government (Hare Majesteits Regering). Alle ministers komen voort uit en zijn verantwoording verschuldigd aan het Parlement, het wetgevende orgaan dat traditioneel als "oppermachtig" wordt beschouwd (dat wil zeggen, dat het wetten kan uitvaardigen op elk terrein en daarbij niet gebonden is aan besluiten van haar voorgangers).
De regering van het Verenigd Koninkrijk wordt momenteel geleid door Theresa May van de Conservatieve Partij -overigens de tweede vrouwelijke premier, na Margaret Thatcher (1979-1990).
Het parlement van het Verenigd Koninkrijk bestaat uit twee kamers, the House of Lords (Hogerhuis) en the House of Commons (Lagerhuis). Het parlement heeft wetgevende macht.
Het Hogerhuis heeft geen gekozen leden, maar bestaat uit de aartsbisschoppen van Canterbury en York, de bisschoppen van Londen, Durham en Winchester en de 21 bisschoppen van de Anglicaanse kerk, leden van de erfelijke adel en mensen die voor het leven tot de adel zijn benoemd. Hierbij valt te denken aan ex-premiers (bijv. Margareth Thatcher) en ex-ministers. Functies zijn wetgeving en controle van de regering. Als hoogste landelijke Hof van Beroep heeft het Hogerhuis ook een juridisch niet te onderschatten rol.
Het Lagerhuis wordt gekozen door de bevolking voor een periode van 5 jaar en is directe verantwoording verschuldigd aan de kiesgerechtigden. Met de tijd is het Lagerhuis machtiger geworden dan het Hogerhuis.
Het Verenigd Koninkrijk zocht al spoedig toenadering tot de EEG toen het inzag dat deze Gemeenschap goed functioneerde, terwijl bleek dat de Britse economie achterbleef en de Britse industrie sterk verouderd was in vergelijking met de industrieën van de zes EEG-lidstaten. De toetreding werd evenwel lange tijd door Frankrijk tegengehouden. De Franse president De Gaulle vreesde met Groot-Brittannië een Paard van Troje (namelijk de Verenigde Staten) binnen te halen. De Britten hadden van oudsher een speciale relatie met de Verenigde Staten en de Fransen waren bang dat door de toetreding de Amerikanen teveel invloed zouden krijgen in Europa. Toen president De Gaulle in 1969 aftrad en opgevolgd werd door Pompidou bedaarden de gemoederen enigszins.
Aanvankelijk bleken er wel heel wat obstakels te bestaan, zoals het Britse pond, de landbouw en de financiële bijdrage die Groot-Brittannië zou leveren aan de EG tijdens de overgangsperiode. In 1973 werden deze problemen min of meer opgelost en was de toetreding eindelijk een feit.
Maar sindsdien heeft het Verenigd Koninkrijk steeds een eigen koers gevaren en bleef zich richten op de Verenigde Staten.
Minderjarigen in het leger!
Het Verenigd Koninkrijk nam het Facultatief Protocol bij het Kinderrechtenverdrag aan: dit verbiedt om minderjarigen in te zetten bij gewapende conflicten. Het voegde wel een verklaring toe, zodat er in bepaalde gevallen toch minderjarigen kunnen ingezet worden. Het zou beter zijn de rekrutering van jongeren ineens stop te zetten!
Brexit!
Deze term heeft betrekking op het uittreden van het Verenigd Koninkrijk uit de Europese Unie. Op dezelfde manier ontstond eerder het woord 'grexit', voor het uittreden van Griekenland.
Op 23 juni 2016 werd door het Britse parlement een raadgevend referendum gehouden over het EU-lidmaatschap. Een kleine meerderheid van 51,9% koos voor uittreden.
Na de Lagerhuisverkiezingen van 2015 beloofde de herkozen premier David Cameron een bindend referendum te houden over het Britse lidmaatschap. Hiermee willigde hij een belofte in uit het verkiezingsprogramma van zijn Conservatieve Partij. Bovendien poogde Cameron zo het politieke succes van tegenstander UKIP af te snijden.
Het referendum werd officieel aangekondigd tijdens de Queen's Speech van 27 mei 2015. Premier Cameron gaf aan voor lidmaatschap te zijn, mits er werd tegemoetgekomen aan zijn onderhandelingsvoorwaarden. Na overleg daarover met vertegenwoordigers van de EU in Brussel gaf hij aan tevreden te zijn. Op 20 februari 2016 kondigde hij aan dat het referendum plaats zou vinden op 23 juni.
Peilingen die werden gehouden sinds 2010 lieten zien dat het Britse volk verdeeld was over de kwestie. In november 2012 was een meerderheid voor uittreding, terwijl in juni 2015 een meerderheid aangaf voor verder EU-lidmaatschap te zijn. In de maanden voor het referendum verschenen er overal paginagrote advertenties in de kranten met een oproep om voor of tegen te stemmen.
Het brexit-kamp zou dus winnen met 51,9 % van de stemmen. Opvallend bij deze uitslag is het verschil tussen Engeland en Wales, waar telkens een meerderheid van ongeveer 53% voor de brexit koos en Schotland en Noord-Ierland, waar het "remain"-kamp een duidelijke meerderheid behaalde -in Schotland zelfs in alle kiesdistricten.
Doordat premier Cameron campagne had gevoerd voor de optie "remain" was zijn positie erg wankel geworden. Enkele uren na de definitieve uitslag maakte hij bekend uiterlijk in oktober af te zullen treden als premier en partijleider, omdat hij zichzelf niet de geschikte persoon vond om het land uit de EU te leiden. Van de drie actiefste brexit-voorvechters in de Conservatieve Partij stelde Boris Johnson zich niet kandidaat voor de opvolging van Cameron. Michael Gove viel in de tweede ronde af en Andrea Leadsom trok zich vervolgens terug.
Daardoor werd al op 13 juli 2016 Theresa May de opvolger van Cameron als partijleider en premier. Tijdens de campagne voor het referendum had May tot het "remain"-kamp behoord, maar zij maakte duidelijk dat voor haar de kiezersuitspraak bindend was ("Brexit means Brexit").
Nigel Farage maakte op 4 juli 2016 zijn aftreden als UKIP-leider bekend, omdat zijn doel zogezegd was bereikt nu zijn jarenlange streven naar een brexit met succes was bekroond. Ook wenste hij meer privacy.
Geel wilde blijven, maar blauw was voor uittreding!
Nu het Verenigd Koninkrijk ervoor heeft gekozen de EU te verlaten overweegt men in Schotland een referendum te organiseren voor onafhankelijkheid. In 2014 hadden de Schotten al eens een referendum gehouden met als uitslag 55% tegen uittreding. Opvallend: meer dan drie miljoen mensen tekenden in de eerste dagen na het referendum een petitie voor een nieuw referendum...
De uitslag in het Verenigd Koninkrijk leidde tot pleidooien van Europese politici om ook hun landen te laten uittreden uit de Europese Unie. In Frankrijk dringt Marine Le Pen, de leidster van het Front National, aan op een "frexit", in Nederland is het PVV-leider Geert Wilders die vindt dat Nederland het Britse voorbeeld moet volgen ("nexit"). Vooralsnog zijn de nationale parlementen niet geneigd daartoe referenda te organiseren.
Artikel 50 in het Verdrag betreffende de Europese Unie voorziet na het Verdrag van Lissabon (2007) in een procedure om uit te treden uit de Europese Unie. De Europese Commissie , het uitvoerend orgaan van de EU, dringt bij monde van voorzitter Jean-Claude Juncker erop aan dat het Verenigd Koninkrijk dit artikel zo snel mogelijk in werking stelt. Het Europees Parlement sluit zich daarbij aan. Camerons opvolger May heeft echter duidelijk gemaakt dat zij dit niet voor het einde van 2016 zal doen. Eerst wil ze haar beleid bepalen en onderhandelingsteams samenstellen.
In het kabinet-May is David Davis benoemd tot Secretary of State for Exiting the European Union (minister van Vertrek uit de Europese Unie). In juli 2016 werd de vroegere Eurocommissaris Michel Barnier benoemd tot hoofdonderhandelaar namens de Europese Commissie voor de uittredingsgesprekken.
Overzeese gebieden
Een Brits overzees gebied (British overseas territory) is anno 2021 een van de veertien gebieden die onder soevereiniteit van het Verenigd Koninkrijk vallen, maar geen deel uitmaken van het Verenigd Koninkrijk zelf. De naam Brits overzees gebied werd geïntroduceerd door de British Overseas Territories Act 2002. Hiervoor werden de gebieden aangeduid als (kroon)kolonies.
De gebieden van Jersey, Guernsey en het eiland Man hebben een andere relatie met het Verenigd Koninkrijk en worden aangeduid als Brits Kroonbezit.
Gibraltar
|
|
De stad Gibraltar ligt op een landtong in het uiterste zuiden van het Iberisch Schiereiland. Het gebied grenst aan Spanje en aan de Straat van Gibraltar. De baai ten westen van de landtong heet de Baai van Gibraltar.
De Rots van Gibraltar is in de klassieke literatuur een van de Zuilen van Hercules; de andere zuil zou aan de overzijde staan bij Ksar Seghir op de Marokkaanse kust.
Gibraltar is een overzees gebiedsdeel onder soevereiniteit van het Verenigd Koninkrijk: een zogeheten "Crown-dominion".
Als Britse kroonkolonie (sinds 1830) geniet Gibraltar zelfbestuur op gebied van binnenlandse zaken en rechtspraak. Groot-Brittannië is verantwoordelijk voor het buitenlandse beleid. Een gouverneur vertegenwoordigt de Britse kroon.
De Spanjaarden zouden willen dat Gibraltar bij Spanje hoort. In 1966 sloot Spanje voor korte tijd het grensverkeer naar en van Gibraltar en beperkte zowel de scheepvaart als de luchtvaart daarheen. In 1969 werd de grens volledig gesloten, wat grote problemen opleverde voor het wederzijdse woon-werkverkeer. Gibraltar moest in die tijd ook voor de eigen drinkwatervoorziening zorgen.
Na de dood van Franco verbeterden de betrekkingen en in 1982 werd de grens weer geopend, maar de Spanjaarden bleven vasthouden aan lastige grenscontroles, terwijl die aan de andere grenzen allang waren afgeschaft. Ook over de zeggenschap over de territoriale wateren in de Baai van Gibraltar hebben de nodige conflicten plaatsgevonden. Pas in december 2006 werd er een vliegverbinding geopend tussen Madrid en Gibraltar. Niettemin blijft het verboden om rechtstreeks van Britse in Spaanse territoriale wateren te varen: boten kunnen dus voorlopig geen passagiers van Gibraltar en Algeciras voor Marokko meenemen.
José Luis Rodríguez Zapatero en Tony Blair tekenden in september 2006 een akkoord dat de meeste problemen tussen beide landen en Gibraltar moet oplossen: de luchthaven van Gibraltar mag voortaan vluchten uit Spanje en de rest van de Europese Unie afhandelen, ze zal zowel door Britse als Spaanse ambtenaren worden bemand, de aanvliegroute mag door het Spaanse luchtruim lopen, de grensbepalingen worden versoepeld, Spanje zal meer telefoonlijnen naar Gibraltar aanleggen en een langlopend conflict over pensioenbetalingen van Spaanse voormalige arbeiders in Gibraltar is bijgelegd.
Begin december 2006 stemden de bewoners in een referendum voor een nieuwe grondwet.
Nu Gibraltar op meer autonomie afstevent, is de stad op zoek naar nieuwe bronnen van inkomsten. Die heeft ze gevonden in de verkoop van goedkopere olie via drijvende brandstofpompen. Goed voor de economie misschien, maar een slechte ontwikkeling voor toerisme en milieu...
Juli 2013
Spaanse vissers hebben geprotesteerd tegen de plannen van de Britse autoriteiten in het opnieuw opgeflakkerde conflict rond Gibraltar. Begeleid door schepen van de Guardia Civil voeren meer dan 50 Spaanse vissers met hun kotters naar visgronden waar Gibraltar aanspraak op maakt.
De regering in het Britse overzeese gebied had daar eind juli meer dan 70 betonblokken in zee laten kieperen om te verhinderen dat de Spanjaarden sleepnetten zouden kunnen uitgooien. Spanje verstrengde daarop de controle aan de grensovergang naar Gibraltar.
Verschillende Britse patrouilleboten belemmerden daarop de vissers de omstreden vangstzone te bereiken. De bemanningen van de Spaanse en Britse schepen slingerden scheldwoorden naar elkaars hoofd, maar tot echte agressie kwam het niet.
De Britse premier David Cameron vroeg de Europese Unie zo snel mogelijk waarnemers naar Gibraltar te sturen. De rots aan de zuidpunt van het Iberisch schiereiland behoort sinds 300 jaar tot Groot-Brittannië, maar wordt door Spanje geclaimd.