|
|
G R O E N L A N D |
|
|
Groenland is een eiland gelegen in het Noordpoolgebied, tussen de Noordelijke IJszee en de Atlantische Oceaan, ten oosten van de Canadese Arctische Eilanden. Op een aantal kleinere eilanden zoals Disko (voor de kust van Ilulissat) na wordt Groenland gevormd door één groot eiland dat ook Groenland heet.
Groenland hoort geografisch bij Noord-Amerika en geologisch gezien tot het Canadees Schild. 85% van het land is bedekt met een ijskap van maximaal 3 km dikte. Alleen de kuststrook van 15 tot 150 km breed, vooral in het zuiden en westen, is bewoonbaar, mede door de invloed van de Golfstroom. De kusten zijn ingekerfd met enorme fjorden en gletsjers, waar regelmatig ijsbergen van afbreken. De Grand Canyon van Groenland is een in 2013 ontdekte kloof onder de ijslaag.
Groenland heeft grotendeels een poolklimaat in het binnenland en een toendraklimaat langs de kust. In een dunne strook langs de zuidwestkust heeft de zee een matigende invloed. In de winter kan de temperatuur zakken tot -50 ℃ in het binnenland en aan de zuidwestkust kan het 's zomers soms tegen de 20 ℃ worden.
Net als heel het Arctisch gebied heeft Groenland te maken met de opwarming van de aarde. Al het ijs op Groenland bevindt zich op land. Tijdens het smeltseizoen zijn door de jaren heen meertjes en riviertjes met smeltwater te zien, de laatste jaren zelfs boven op de ijskap. Op verschillende plaatsen heeft smeltwater zich een weg naar de bodem van de ijsmassa gebaand en werkt daar als glijmiddel. Zo glijden delen van de ijskap versneld richting oceaan.
Het IPCC schat dat sinds 1992 drieduizend gigaton ijsmassa, overeenkomend met 3000 km³ water, is gesmolten, met een forse toename sinds 2000. Per jaar verliest Groenland nu zo'n 250 km³ ijsmassa. Door het smelten van de ijskap stijgt de zeespiegel jaarlijks gemiddeld met ongeveer 0,8 millimeter. Als al het ijs op Groenland smelt, dan zal de zeespiegel gemiddeld met ongeveer zeven meter stijgen waardoor veel kuststeden in de wereld zullen overstromen.
Maar voor Groenland zelf heeft de opwarming voornamelijk positieve effecten. Zo duurt het groeiseizoen langer en kan het land onder meer aardappelen voor eigen verbruik verbouwen.
In augustus 2021 werd op het hoogste punt voor het eerst, sinds het begin van de registratie in 1950, neerslag in de vorm van regen waargenomen.
Politiek
Groenland behoort administratief tot het Koninkrijk Denemarken. Hoewel het geografisch een deel is van het continent Noord-Amerika, wordt het vanwege de historische banden met het verenigde Koninkrijk Denemarken en Noorwegen politiek en cultureel geassocieerd met Europa.
Groenland werd bewoond, maar niet continu, door Paleo-Eskimo's sinds 2500 v.Chr. Op het eind van de 10de eeuw vestigden Noormannen zich op het toen onbewoonde zuidelijke deel. In de 13de eeuw kwamen de Inuit als Neo-Eskimo's aan en in de 15de eeuw werden de Noorse kolonies verlaten.
In de vroege 18de eeuw werd het contact met Scandinavië hersteld. Groenland werd een Deense kolonie in 1814, na eeuwen onder de heerschappij van het verenigde Koninkrijk Denemarken en Noorwegen. Met de Grondwet van Denemarken van 1953 werd Groenland een integraal deel van Denemarken. Hierop volgde een periode van culturele assimilatie ('verdeensing'). Veel inheemse Groenlanders verzetten zich tegen deze vervreemding van hun eigenheid.
In 1979 kreeg Groenland zelfbestuur en in 2008 werd meer macht overgedragen aan de lokale Groenlandse regering. Een wet werd het jaar daarop van kracht, met de Deense regering verantwoordelijk voor buitenlandse zaken, beveiliging (defensie, politie en justitie), het financieel beleid en het toekennen van een subsidie van ongeveer 456.800.000 euro (of ongeveer 7900 euro per Groenlander per jaar).
De Amerikaanse president Donald Trump vraagt nu aan Denemarken om Groenland te verkopen vanwege de strategische ligging en de aanwezigheid van zeldzame aardmetalen. De Deense premier Mette Frederiksen wees het verzoek beslist af. Groenland staat centraal in een geopolitieke machtsstrijd, waarbij bewoners verdeeld zijn over de plannen: terwijl sommigen onafhankelijkheid van Denemarken nastreven, zien anderen kansen in een samenwerking met de VS.
Denemarken benadrukt evenwel dat Groenland niet te koop is.
Verkiezingen
Bij de parlementsverkiezingen in maart 2025 werd de oppositiepartij Demokraatit de grootste. Dat meldde de Groenlandse openbare omroep KNR. De partij is voorstander van een geleidelijke onafhankelijkheid van de Deense semi-autonome regio. De verkiezingen kwamen onder een vergrootglas te liggen door de aandacht van president Trump, die Groenland wil inlijven.
Alles samen trokken 57.000 mensen naar de stembus. Met alle stemmen geteld had de centrumrechtse oppositiepartij Demokraatit de overwinning beet met 29,9 procent van de stemmen. Een verrassend resultaat vermits de partij bij de vorige verkiezingen in 2021 amper 9,1 procent had behaald. Tegelijk kregen de regeringspartijen klappen: de linkse partij van de premier (Mute Ataqatigiit Egede) had vorige keer nog 33 procent, nu strandden ze op 21 procent. De partij Naleraq, die een snelle onafhankelijkheid nastreeft, werd met 24,5 procent de tweede grootste.
Demokraatit is voorstander van een langzame, goed voorbereide onafhankelijkheid, iets wat heel wat Groenlanders willen. De partij wil investeren in de eigen economie zodat de Groenlanders ook financieel onafhankelijk worden, en dit door middel van investeringen in toerisme en mijnbouw. Met waardevolle grondstoffen als uranium, zink en goud heeft Groenland dan ook een rijke bodem. Op dit moment worden er echter weinig grondstoffen ontgonnen.
Voorlopig heeft het eiland een speciale status met veel zelfbestuur, maar het blijft wel officieel onderdeel van Denemarken.
Bestuurlijke indeling
Groenland bestaat uit vijf gemeenten (Avannaata, Kujalleq, Qeqertalik, Qeqqata en Sermersooq) én het Nationaal park Noordoost-Groenland.
In 2009 werden vier gemeenten gevormd uit de voormalige vier provincies en 18 gemeenten, plus enkele niet ingedeelde gebieden.
In 2018 werd de toenmalige gemeente Qaasuitsup gesplitst in Avannaata en Qeqertalik.